---

BOYABAT AĞZI

Mehmet Nuri YILMAZ

Boyabat ağzında Türkçe Dilbilgisi kurallarından farklı olan kullanımlar vardır. Bu kullanımların sadece Boyabat ağzına ait olduğu iddiasında değiliz. Biz sadece buraya Boyabat’ta kullanılan ağzın özelliklerini alıyoruz.

A.   NAZAL N (NG) KULLANIMI

Boyabat Ağzında  “Nazal N” denilen “burun N”si çokça kullanılır. Bu kullanım Anadolu’nun birçok yerinde mevcuttur. Bu ses dilin arka tarafının damağın arka tarafına değdirilmesi ve dilin üst ön dişlere yakın bir yerde dişlere değmeden durması ile çıkar. Bugünkü kullanımda en yakın ses tanımı N ve G seslerinin aynı anda çıkarılmaya çalışılmasıyla oluşur. Bunun için biz bu kullanımı kelime içinde (ng) şeklinde ifade edeceğiz. Nazal N Boyabat ağzında oldukça yaygın olarak kullanılır.

Sa(ng)sak                     A(ng)şa (Ayşe)              Do(ng)mak       

Dursu(ng)                     Da(ng)alak                    Görrdü(ng) mü?

Dö(ng)gel                     So(ng)ül                       İ(ng)eze

 

B.   FİİLLERİN KULLANIMINDAKİ FARKLILIKLAR

1.       Tekil şahıs çekiminde II. Tekil şahıs eki kullanılır ve karışıklığın giderilmesi için de I. Tekil şahsın kullanımında mutlaka “ben” şahıs zamiri getirilir:

Ben geliyon                   Ben yazıyon                 Ben düşünüyon

Ben biliyon

 

2.       II. Tekil ve çoğul şahıslar –isimler dahil-  “nazal n ile” ifade edilir:

Sen gidiyo(ng) mu?                    Siz biliyo(ng)uz mu?

Sen biliyo(ng)                            Siz biliyo(ng)uz

Seni(ng) gözü(ng)                      Sizi(ng) gözü(ng)üz

Seni(ng)  eli(ng)                         Sizi(ng) eli(ng)iz

 

3.       Zaman eklerinin son sesleri değişikliğe uğrar:

Şimdiki zaman:

Geliyorum                    yerine               geliyon

Geliyorsun                   yerine               geliyo(ng)

Geliyor                         yerine               geliyo

Geliyoruz                     yerine               geliyoz

Geliyorsunuz               yerine               gelyo(ng)uz

Geliyorlar                    yerine               geliyola

 

Gelecek zaman:

Gideceğim                    yerine               Gidecen

Gideceksin                   yerine               Gidece(ng)

Gideceğiz                     yerine               Gidecez

Gideceksiniz                 yerine               Gidece(ng)iz

 

Geniş zaman çekiminde birinci hecede dar yuvarlak  ünlü olsa da ikinci Hecede mutlaka düz geniş ünlüsü olan  “a” lı şekil kullanılır:

Vururum                       yerine               vurarın

Vurursun                      yerine               vurarsı(ng)

Dururum                       yerine               durarım

Durarsın                       yerine               durarsı(ng?

4.       “Götürmek”  ve “Getirmek” fiilleri İstanbul ağzının tersine  kullanılır. İstanbul ağzında git- fiilinden türetilen “götür-“ fiili, ayrılan, giden eşyalar için; Yine “gel-“ fiilinden türetilen “getir-“ fiili, gelen eşyalar için kullanılır. Boyabat ağzında ise giden eşyalar için “getir-“,  gelen eşyalar için “götür –“  fiili kullanılır.

Götü çabuk onu buraya 

Şu masayı buraya götü(ng) (getirin)

Paketi amcana getü

Sofrayı oraya götür

 

C.   KELİME KULLANIM FARKLARI

1.       Kelimelerde ses değişimi olur. Boyabat ağzında, kelime başlarında ve ortalarında görülen g ve d’nin k ve t’ye  dönüşümü çoğunlukla görülmez:

Garga                           Gavurga                        Guzeren

Gazık                           Geçi                             Gırmak

Angara                         Guş                              Gavun

Gaçmak                       Gomşu                         Dırnak

Darak                           Duz                              Durna

Dutmak                        Depe                            Datmak

Dörpülemek                  Daramak                       Daşmak

Dırmanmak

 

Bazı kelimelerde ise görülmez:

Küllük                           Kütük                           Kedi

Tabak                           Kelebek                        Kibir    

Tas                              Toz                              Top

Tüy                              Terli                              Kibar

 

2.       Kelime kısaltmaları yapılır:

Gı (Kız)                         Dükan veya tikan           Vi (Ver)

Nası  (Nasıl)                  İrbam veya İbram           Mamut (Mahmut)

Memet                         Hadi (Haydi)                  Oraya vadı (Vardı)

 

3.       Tezlik fiili olan “-iver”, “-ivi” şeklinde ifade edilir. Bunun sebebi “-ver” fiilinin “-vi”şeklinde kullanılmasıdır.

Yapıvi (Yapıver)             Dakıvisa(ng)a (Takıversene)

Gidivi (Gidiver)              Götüreceğiz (Götürevereceğiz)

Bakıvi (Bakıver)             Alıviriyin (Alıvereyim)

 

4.       Bazı kelimelerin kullanımında kelimeler eski Türkçe’deki kullanım gibidir veya ses düşmeleri ve yuvarlaklaşmalar sonucu değişir:

Yarpak (Yaprak)                        Barnak (Parmak)

Kerme (Kemre)                         Zabah (Sabah)

Zalata (Salata)                          Zebze (Sebze)

Zoba (Soba)                             Zopa (Sopa)

Zerhoş (Sarhoş)                        Zabısı (Sahibi)

Tikan veya Dükan (Dükkan)        Tiken (Diken)

Fişne (Vişne)                            Furdu (Vurdu)

Fursuz (Hırsız)                          Gurbo (Kurbağa)

Buzo (Buzağı)                           Tosbo (Kaplumbağa)

Cuğara veya Cigara (Sigara)        Vurdumuyun (Vurduğunda)

Aldımıyın (Aldığında)                  Durgutmak (Durdurmak)

Nebiyin?  (Ne bileyim?)              İrbam (İbrahim)

Sa(ng)sak (Sakasağan)             Selbes (Serbest)

Daynak (Deynek)                      Üykü (Uyku)

Hökümet (Hükümet)                  Tecir (Tacir)

Kükner (Köknar)                        Mutvak  (Mutfak)

Çızık (Çizik)                              Pavruka (Fabrika)

Panga (Banka)                          Hırtlak (Gırtlak)

5.       Bazı kelimelerin kullanımında kelimeler eski Türkçe’deki kullanım gibidir veya ses düşmeleri ve yuvarlaklaşmalar sonucu değişir:

Geldük (Geldik)                         Çeküç (Çekiç)

Çaruk (Çarık)                             Dilük (Dilik)

Yapduk (Yaptık)                        Silük (Silik)

Dargun (Dargın)                         Depük (Tepik)

Yatuk (Yatık)                            Gaşuk (Kaşık)  

Yapduk (Yaptık)                                   Dipçük (Dipçik)

6.       Bazı harflerin başında gerçekleşen ses türemeleri diğer ağızlarda olduğu gibi yapılır:

Iramazan (Ramazan)                 He mi? (E mi?)

İrecep veya Ercep  (Recep)        İstop (Stop)

Hayva (Ayva)                            Örüsgar (Rüzgar)

 

 

                                               Hazırlayanlar:

Selim MEŞECİ – M.Nuri YILMAZ

(16 Mart 2002)

 

Yorumcuların dikkatine! Yasal Uyarı! Yorumlarınızı anlaşılır bir dille ve dilbilgisi kurallarına uygun olarak özenle yazınız. BÜYÜK HARF kullanmayınız. Tekrar okuyarak yanlışlarınızı düzeltiniz. Anlaşılmaz kısaltmalar yapmayınız. Lütfen yorumlarınızda terbiye dışı sözler kullanmayınız. Yazılan yorumların sorumluluğu yazarına aittir. Sonradan pişman olunacak hukuki sorunlarla karşılaşmamak için kişi veya kurumlara yöneltilmiş olan eleştirileriniz hakarete varmasın. Yorumlar denetlendikten sonra yayına verilecektir. Yazılarımızda yanlış ya da kusurlu bir konu bulunursa bunu lütfen bize bildiriniz.
Yukarıdaki Sözleşmeyi/Uyarıları kabul ediyorum.
'Evet' Yazın:
İsim:
E-mail:	(isteğe bağlı)
Beni Hatırla Beni Unut