---

 

 

Sinop'ta üç gergin gün

 

Bundan 90 yıl önce Sinop’ta çok gergin üç gün yaşandı. Bu gün kimsenin hatırlamadığı  o üç günün hikâyesini Yurt Ansiklopedisi’nin Sinop fasikülünden bulduk çıkardık.

Hikâyenin kahramanı Sinop Mutasarrıfı Mazhar Tevfik Bey'dir. Mazhar Tevfik Bey savaşta yenilmiş, yurdu ve başkenti işgal edilmiş bir devletin dik duran bir memurudur. Sinop Mutasarrıfı Mazhar Tevfik Bey bize devlet adamının nasıl dik duracağının dersini veriyor.

Sinop 1849 yılındaki yönetimsel düzenlemeye göre Kastamonu vilayetine bağlı bir “sancak” idi. Sancak bugünkü il yani vilayet karşılığıdır. Mutasarrıf ise Sancak’ın en yüksek mülki amiridir.

Ahmet Küçükbaş

 

 

Sinop Mutasarrıfı Mazhar Tevfik Bey

 

Mazhar Tevfik Bey Sinop Mutasarrıflığına mütarekeden sonra atanmış Mustafa Kemal’i Samsuna götüren gemiyle Sinop’a gelerek görevine başlamıştı. Görevinin daha üçüncü ayında iken sıkıntılı bir durumla karşılaştı.

İngilizler Samsun Rum Metropolit'inin isteği üzerine Eski Samsun Mebuslarından Osman Beyi Samsun’da tutuklarlar. Sonra da bir gemi ile İstanbul’a gönderirler. Gemi 4 Ağustos 1919 günü Sinop’a uğrar. Osman Bey burada gemiden iner. İngilizlerin elinden kurtulmak için yanındaki polislerle birlikte Mutasarrıf Mazhar Tevfik Bey’in yanına kadar gider ve ondan kendisini korumasını ister.

Mazhar Tevfik Bey Sinop’un ileri gelenlerini makamına çağırır ve durumu onlara anlatır. Toplantıya gelenler Osman Bey’in gemiye geri verilmemesini kararlaştırırlar. Bu durum hemen Dâhiliye Nezaretine, o günlerde Sinop Sancağının bağlı olduğu Kastamonu Valiliğine ve Mustafa Kemal Paşa’ya bildirilir.

Dâhiliye Nezareti ve Kastamonu Vali vekili “İngilizlerin işine karışma, Osman Bey’i İngilizlere teslim et” talimatı gönderirler. Ama Mazhar Tevfik Bey bu talimata uymaz, kararından dönmez. Osman Bey’i de gemiye teslim etmez.

Aradan birkaç gün geçer. Dâhiliye Nezareti Müdürlerinden Münir Bey ile İngilizlerin Samsun Askeri Temsilcisi Yüzbaşı Solter Sinop’a gelirler. Mazhar Tevfik Bey’den Osman Bey’i kendilerine teslim etmelerini isterler. Mazhar Tevfik Bey bu isteği de kabul etmediği gibi Osman Bey’i iç kesime kaçırır.

Bu duruma canı sıkılan Yüzbaşı Solter, Sinop halkına iyi bir ders vermek ister. O günlerde Sinop’a iki Amerikan savaş gemisi gelecektir. Bunlardan birine bir gurup askerle biner ve 7 Eylül 1919 da Sinop’a gelirler. Gemiden askerleri ile indikten sonra gözdağı vermek için eski Rus Konsolosluğuna gelerek İngiliz bayrağı çekerler.

Bunlar olurken Amerikan gemisinin komutanı olan Amerikalı subay Mazhar Tevfik Bey’i mutasarrıflık makamında ziyaret eder. Bir süre sonra da Mazhar Tevfik Bey Amerikan gemisine giderek Amerikalı subayı ziyaret eder.

Karşılıklı yapılan bu ziyaret İngiliz Yüzbaşı için gurur meselesi olmuştur. Mazhar Tevfik Bey’in kendisini de ziyaret etmesini ister.  O zamana kadar İngilizlerin hiçbir isteğini yerine getirmeyen Mazhar Tevfik Bey bu isteği de geri çevirir ve “Ben Amerikalı subay beni makamımda ziyaret ettiği için ben de iade-i ziyarette bulundum. Hâlbuki siz beni ziyaret etmediğiniz. Onun için sizi ziyarete gelmem” der.

Bu cevap üzerine tamamen çileden çıkan Yüzbaşı Solter, 8 Eylül sabahı Mazhar Tevfik Bey’i tutuklamak için evini basar. Ama mutasarrıfı evde bulamaz. Bunun üzerine mutasarrıflık binasına yönelir aradığını orada da bulamayınca binayı işgal ederek İngiliz bayrağı çeker. Bu duruma Sinoplular büyük tepki gösterirler. Bu günün Adliye binası olan binanın o günlerde mutasarrıflık binası olduğunu sanıyoruz. Sinoplular kalabalık bir grup halinde binayı kuşatırlar ve gelişmeleri izlemeye başlarlar. Ortada tedirgin edici bir durum vardır. Sinirler gerilmiştir. Bir çatışma çıkması an meselesidir. Mazhar Tevfik Bey ortaya çıkarak çatışmayı önler ve makamına gider.

Yüzbaşı Solter kendisine Osman Bey’in nerede olduğunu sorar. Mazhar Tevfik Bey kendisine “Makamım işgal altındadır. Bu işgal sürdüğü sürece hiçbir soruya cevap vermeyeceğim” diye karşılık verir.

Mazhar Tevfik Bey çok kararlı, dışarıda bekleyen Sinoplular da sabırsızdır. Bu gergin ortam karşısında Yüzbaşı Solter geri adım atmak zorunda kalır. Binadan bayraklarını indirirler ve askerleri ile birlikte binayı terk ederler.

Tabii ki olay bu kadarla bitmez. Sinop ile Kastamonu Vilayeti arasında telgraf trafiği başlar. Kastamonu Vali Vekili Osman Nuri Bey, İstanbul’dan aldığı buyruk üzerine Mazhar Tevfik Bey’den gidip İngiliz Askeri Temsilcisi’nden özür dilemesini ister. Sinop Mutasarrıfı Mazhar Tevfik Bey cevaben “Özür dileyecek kişi ben değilim. Bir özür dilenecekse Yüzbaşı Solter bizden özür dilemelidir” der. Bunun üzerine Kastamonu Vali Vekili Osman Nuri Bey kendisini görevden alır ve yerine Binbaşı Şevket Beyi vekil olarak atar.  Bu defa de Binbaşı Şevket Bey’den İngilizlerden özür dilemesini ister. O da bu isteği yerine getiremeyeceğini, mutasarrıflık görevinden de askerlikten de istifa ettiğini bildirir. Bunun üzerine Vali Vekili Osman Nuri mutasarrıflık görevine Jandarma Komutanı Remzi Bey getirir.

Yüzbaşı Solter gelişmeleri gece boyunca kaldığı Rus Konsolosluk binasında izlemektedir. Ertesi gün 9 Eylül 1919 sabahı Remzi Bey gider ve Yüzbaşı Solter’den özür diler. Bu özrü yeterli bulan Solter askerleri ile birlikte gemiye binerek Sinop’tan ayrılırlar.

Remzi Bey’in İngilizlerden özür dilemesi Belediye Başkanı Rasim Bey’in de diğer Sinopluların da hoşuna gitmez. Bir süre sonra Kastamonu Vali Vekili Osman Nuri Bey Mustafa Kemal’in emriyle tutuklanır ve yerine Defterdar Ferit Bey getirilir. Ferit Bey Sinop’ta mutasarrıflığa vekâlet eden Remzi Bey’i görevden alıp yeniden Mazhar Tevfik Beyi eski görevine getirdi.

Mazhar Tevfik Bey yeniden mutasarrıf olması Sinop’ta Müdafaa-i Hukuk örgütlenmesine güç ve hız katar. Örgütün Sinop’taki şubesine Rasim Şükrü Bey, Gerze’deki şubesine Süleyman Bey ve Belediye Başkanı Sabri Bey, Boyabat’taki şubesine Abdullah Bey, Ayancık’taki şubesine Mithat Bey başkanlık etmektedir. Bu cemiyetlerin çalışmaları ile Sinop Kurtuluş Savaşına etkin bir şekilde katılır.

 

Bu yazıda adı geçenlerden sadece Sinop’un ilk Milletvekillerinden, Boyabat Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Başkanı Abdullah Karabina’nın resmini bulabildik. Mazhar Tevfik Bey’in resminin olmaması büyük bir eksikliktir. Diğer kişilerin resimlerini bulan bilen olursa onları da bu yazıya eklemek isteriz. Bu konuda hemşerilerimiz yardımcı olursa seviniriz.

Yorumcuların dikkatine! Yasal Uyarı! Yorumlarınızı anlaşılır bir dille ve dilbilgisi kurallarına uygun olarak özenle yazınız. BÜYÜK HARF kullanmayınız. Tekrar okuyarak yanlışlarınızı düzeltiniz. Anlaşılmaz kısaltmalar yapmayınız. Lütfen yorumlarınızda terbiye dışı sözler kullanmayınız. Yazılan yorumların sorumluluğu yazarına aittir. Sonradan pişman olunacak hukuki sorunlarla karşılaşmamak için kişi veya kurumlara yöneltilmiş olan eleştirileriniz hakarete varmasın. Yorumlar denetlendikten sonra yayına verilecektir. Yazılarımızda yanlış ya da kusurlu bir konu bulunursa bunu lütfen bize bildiriniz.
Yukarıdaki Sözleşmeyi/Uyarıları kabul ediyorum.
'Evet' Yazın:
İsim:
E-mail:	(isteğe bağlı)
Beni Hatırla Beni Unut