İyot eksikliğine dikkat!

Çocuklarda zeka geriliğine neden olan, gebelerde ölü doğum ve düşük olasılığını artıran iyot eksikliğinden korunmak zor değil. Az miktarda tüketilecek iyotlu tuz bu riskleri önler.

İyot, vücutta büyüme ve gelişmeyi sağlar. Tiroid hormon sentezi için her gün yeterli miktarda iyot alınmalıdır. Tiroid hormonlarının başlıca yapı taşlarından biri iyottur. Günlük iyot gereksinimi 100-300 mikrogram kadardır. Doğurganlık yaşındaki kadınlarda ve puperteye (ergenliğe) kadar çocuklarda iyot gereksinimi fazladır. Vücutta içeriğinde iyot barındıran tek madde tiroid hormonudur. İyodun asıl kaynağı yiyecekler, tuz ve su ile alınan iyottur.

En zengini deniz ürünleri

Endemik guatr, dünyadaki en sık nütrisyonel (besinsel) eksiklik problemlerinden biridir. Dünya Sağlık örgütü, geniş insan topluluklarını ilgilendiren, ağır bedensel ve zihinsel kusurlara yol açabilen endemik guatrı dünyanın en önemli sağlık problemlerinden biri olarak tanımlamıştır. Belirli bir bölgede guatr sıklığı yüzde 1O'u aşarsa o bölgenin endemik guatr bölgesi olduğu söylenir. Özellikle dağlık ve yüksek yörelerde toprak ve su iyottan fakirdir.

Bitkiler iyodu toprak ve kısmen yağmur sularından alır. İnsanlar ise iyodu büyük ölçüde yiyecek ve sulardan sağlar. Özellikle deniz ürünleri en zengin iyot kaynaklandır. Türkiye'de Karadeniz Bölgesi, İç Ege, Güneydoğu Anadolu'nun bazı yöreleri endemik guatr bölgeleridir. Kastamonu, Sakarya, Düzce, Bartın, Sinop, İsparta, Burdur, Aydın, Afyon ve izmir gibi şehirler birinci ve ikinci derecede endemik guatr şehirleridir.

İyot eksikliğinin yanı sıra, guatrojen adı verilen besinlerin (karalahana, turpgiller, soya) fazla tüketilmesi, suların bakterilerle kirlenmesi gibi faktörler de endemik guatr gelişimini kolaylaştırabilir.

Genetik çok etkili...

Endemik ve sporadik (rastlantısal) guatr gelişimindeki üçüncü önemli unsur ise genetik özelliklerdir. İyodürün tiroid bezi tarafından tutulması, iyot haline getirilmesi, tiroid hormon taslağına bağlanması, tiroid hormonlarının oluşması ve hücreden salınmasında birçok enzim sisteminin kusursuz çalışması gerekir. İşte genetik özellikler bu açıdan guatr oluşumunda önem kazanmaktadır. Ülkemizde bazı bölgelerde karalahana tüketiminin fazla olması, hayvanların bu tür besinlerle beslenmesi, toplumun kapalı yapıda olması ve akraba evlilikleri endemik guatr oluşumunu tetikler. Ülkemizde özellikle Sakarya yöresine Karadeniz ve Balkanlar'dan göçen insan topluluklarında endemik guatrın yoğun olması iyot eksikliği yanı sıra beslenme alışkanlıklarını ve genetik faktörleri ön plana çıkarmaktadır. Günlük alınan iyodürün 2/3' ü tiroid bezi tarafından tutulurken, 1 / 3'ü idrarla atılmaktadır. Diyetle alınan iyodür 60 mikrogramdan az ise guatr, 20 mikrogramdan az ise ciddi guatr ve hipotiroidi gelişme riski yüksektir. İdrarla atılan iyodürün günlük miktarının 40 mikrogramdan az olması endemik guatr bölgelerinde sıktır ve tarama testi olarak kullanılır. Ciddi iyot eksikliği anne karnındaki çocukta ortaya çıkarsa kretenizm adı verilen zeka geriliği, sağırlık, konuşamama ve diğer felçlerle birlikte olabilen bir hastalık tablosu görülür. Çin ve Papua Yeni Gine'de bazı yöre ve köylerde nüfusun önemli bir bölümünde endemik guatr ve kretenizm denilen tablo söz konusu iken iyot profilaksisi ile bu sorun büyük ölçüde aşılmıştır.

Guatrı da tetikleyebilir

Endemik guatr sorunun kontrolünde ana nokta iyot eksikliğinin önlenmesidir. Amerika ve İsviçre geçen yüzyılın başlarında tuzlara iyot ilave ederek bu sorunu çözmüştür. İtalya'da Sicilya bölgesinde içme sularına iyot katılması ile okul çağındaki çocuklarda guatr sıklığı yüzde 5O'lerden 4 yılda yüzde 1O'lara düşmüştür. İyot eksikliği yanı sıra iyodun fazla miktarlarda tüketilmesi de guatr oluşumuna yol açabilir. Bunun yanı sıra kadınlarda, ölü doğumlar diğer yörelere göre daha sık olarak kaydedilmektedir.

Haber: Sözcü